همان گونه که ویلیام جیمز می گوید:«تمام زندگی ما، تا به الان که فرم مشخصی گرفته است، مجموعه ای از عادتها ست».
و تمام این عادت ها و رفتارها خواه ناخواه بر روی سلامتی،امنیت، وضعیت مالی ،ارتباط اجتماعی ما تاثیر میگذارد.
اگر فکر میکنید که انسان ها تمامی کار های خود را با تصمیم قبلی و تحلیل زیاد انجام میدهند؛باید بگویم که متاسفانه دچار اشتباه شده اید!
دراین مقاله قصد داریم رابطه ی عادت با مغز انسان را بررسی کنیم و سپس به این موضوع بپردازیم که آیا میتوان عادت های مخرب را ترک نمود به طوری که ضرب المثل "ترک عادت موجب مرض است" برای ما صدق نکند یاخیر...
عادت و تاثیراتش:
همانگونه که ویلیام جیمز می گوید:«تمام زندگی ما، تا به الان که فرم مشخصی گرفته است، مجموعه ای از عادتها ست».
و تمام این عادت ها و رفتارها خواه ناخواه بر روی سلامتی،امنیت، وضعیت مالی ،ارتباط اجتماعی ما تاثیر میگذارد.
اگر فکر میکنید که انسان ها تمامی کار های خود را با تصمیم قبلی و تحلیل زیاد انجام میدهند؛باید بگویم که متاسفانه دچار اشتباه شده اید!
پژوهش هایی که برروی عصب و مغز انسان انجام شده است،نشان میدهد که گاهی فرد در اثر تصادف و بیماری و هر اتفاق دیگری ، اسم و سن خود و حتی خانواده و دوستانش را به یاد نمی آورد اما میتواند عادت هایی که به طور غیر قابل تصوریپیچیده باشد را انجام دهد ودلیل انجامش را نداند .
و این موضوع محققان را بر آن داشت که بیشتر بر روی ارتباط عادت وذهن انسان تمرکز کنند.
آزمایش بر روی موش :
درمغز انسان در قسمت لایه های خارجی _به جمجمه نزدیک تر _پیچیده ترین افکار رخ میدهد.مثلا زمانی که حرف غیر معمول میزنیم و...
اما قسمت های عمیق تر مغزکه ساختار های ابتدایی و قدیمی وجود دارد،رفتار های خودکار مثل بلع ،تنفس ،انعکاس ها_ واکنشهای غیرمنتظره_ را تنظیم می کنند،میتوانستند کاندیدای محل انجام عادت ها باشند .این قسمت گانگالیون های پایه ای نیز نامیده میشوند.
برای اثبات این فرض آن ها از موش آزمایشگاهی کمک گرفتند.
با طراحی آزمایش جالبی ،راهروی تی شکلی ساختند و در یک قسمت انتهایی آن شکلات قرار دادند و در سمت مقابلش هیچ چیز!
موش با ورود به این محیط تی شکل، به تجسس و بو کشیدن می پرداخت ،گاهی بدون هیچ دلیلی متوقف می شد. سرانجام به شکلات می رسید.وقتی این آزمایش برای همان موش بارهاو بارها رخ میداد، طی هر مرحله کمتر فکر میکرد و سریع تر جایزه اش را دریافت میکرد.گویی برایش نهادینه شده بود.بعد تحقیقات ثابت شد نهادینه شدن به گانگالیون های پایه ای برمی گردد.
این موارد در زندگی ما نیز هست .برای مثال رانندگی اتومبیل شاید در ابتدا نیازمند فکر کردن صرف انرژی زیاد باشد اما کم کم برای موارد کوچکتر، مغز از روی عادت عمل میکند.
چرامغز به انجام کارهای تکراری عادت میکند؟
ازآنجایی که مغز همواره به دنبال راه هایی می باشد تا بتواند سعی و تلاش خود را کمتر کرده و بیشتر انرژی را صرفه جوییکند.وس سعی میکند تمام کارهای همیشگی را به شکل عادت درمی آورد ؛زیرا عادت ها تجزیه و تحلیل کمتری می طلبد.
حال اگر عملی بد و مخرب باشد اما سیستم عصبی ما آن را به عادت تبدیل کنند تا بدون تجزیه و تحلیل به آن عمل نماید چگونه می توان برای همیشه ترکش نمود و یا عادت بهتری را جایگزینش کرد ؟
قانون طلایی
شما نمیتوانید یک عادت بد را خاموش کنید،فقط میتوانید آن را تغییر دهید.
در یکی از سازمان های معتادان ترک الکل گمنام(اصرار ای ای)از راهکار هایی که برای ترک الکل به افراد ارائه میکنند این است که:
به افراد معتاد پیشنهاد میکند سرنخ هایی که آن ها را به سوی الکل سوق میدهند را بنویسند.حال با تعویض رفتار، همان پاداش هاو سرنخ اولیه را دریافت کنند. درواقع پاداش ها و سرنخ قبلی را نگه داشته ولی با یک روتین جدید،تمایلات را تغذیه شود.
فهم این راهکار شاید در ابتدا مشکل بنظر برسد اما موفقیت آمیز نیز بوده است!
برای فهم بهتر به بررسی چند مثال اکتفا میکنیم.
مورد اول اکثر معتادان الکل، پاداش خود را رهایی ،آزادسازی ازهیجانات،تمایل به آسایش خاطر،مصاحبت و همنشینی و...بیان کردهبودند.برای این منظور مکانی برایشان تدارک دیده شد تا در آرامش و راحتی کامل،درمورد نگرانی های خود صحبت کنند.پاداشهمان است )رسیدن به آرامش وداشتن هم صحبت( اما دیگر رفتار مصرف الکل نیست .
فرمول این است
جایگزینی ۱.سرنخ ۲.صحبت در محیطی آرام ۳.پاداش
به جای ۱.سرنخ ۲.مصرف الکل ۳.پاداش
«سرنخ را نگه دارید، همان پاداش را فراهم کنید،یک روتین جدید جایگذاری کنید»
مورد دوم درمورد خانمی بود که مرتب ناخن های خود را میجوید و ازاین عادتش به شدت رنج میبرد.
وقتی به یک روانپزشک مراجعه کرد دکتر متوجه شد که وقتی او حوصله اش سر میرود،مشغول جویدن ناخن میشود .
پیشنهاد جالب پزشک به خانم «درمان رقابتی»بود.یه این گونه که او هرگاه احساس کرد که نیاز است ناخن هایش رابجود،مشغول انجام عمل دیگری شود .مثلا به جای رفتارقبلی تند و سریع با نوک انگشتانش به میز ضربه بزند و...
پاداش جلوگیری از بیحوصلگی همان است ولی روتین دیگر جویدن ناخن نمی باشد .
سیگاربرای افراد سیگاری که معتقدند باید نیکوتین موجود در بدن آنها به وسیله سیگار تامین می شود یکی دیگر از عادت ها می باشد که ترک آن برای بعضی ،بسیار غیرممکن است .
اگر به دلیل اینکه به محرک نیازمندید سیگار می کشید،مقداری کافئین در بعدازظهر میتواند احتمال ترک کردن را زیاد کند.یامثلا دراز نشست سریع،حرکات کششی و به طور کلی ورزش نیز بی تاثیر نیست.
روتین های جدیدی را انتخاب کنید تابه شما همان پاداش و لذت های سیگار کشیدن را بدهند و آنجاست که عادت هایتان جایگزین خواهد شد همانطور که میخواهید!
نکته آخر
ضرب المثلی در میان ما ایرانیان هست ترک عادت موجب مرض است!
این ضرب المثل از دو جهت متفاوت و جالب قابل بررسی است (البته غیر ادبی) اول اینکه ترک عادت های بد و مضر هیچ گاه باعث بیماری درد و رنج نمی شود و چه بسا سلامتی و زندگی بسیار عالی را نیز برای ما فراهم می کند.
دوم این ضرب المثل نشان می دهد که صرفاً ترک کردن یک عادت درست نیست حتی ممکن است موجب آسیب شود. بهتر است آن عادت با یک رفتار و منش جدیدی جایگزین شده تا احتمال بازگشت به عادت های مضر کمتر شود .
با تشکر فراوان از همراهی صمیمانه ی شما
الهام گرفته از کتاب قدرت عادت نوشته ی چالزدوهینگ
